Tôi tưởng mình đang dẫn đường – hóa ra tôi cũng lạc lối

"Chuyến tàu này không thể chờ"

Ở bài viết trước, tôi nói rằng tôi viết như một cách vẽ lại bản đồ – cho chính tôi, và cho những ai đang hoang mang giữa một thế giới đã đổi luật.
Nhưng bản đồ ấy không đến từ lý thuyết. Nó đến từ một vết trượt mà tôi không ngờ tới.
Đây là câu chuyện đầu tiên đã khiến tôi bắt đầu nhìn lại toàn bộ hệ quy chiếu của mình.

Tôi từng nghĩ, nếu ai đó có cơ hội học ở nước ngoài, được tiếp cận tư duy mở, phương pháp hiện đại, gặp được người thầy giỏi — họ sẽ thay đổi.
Tôi từng tin, chỉ cần tạo điều kiện đủ tốt, người ta sẽ bứt phá.

Tôi đã từng chuẩn bị mọi thứ với niềm tin như thế: chọn ngành, chọn trường, tài liệu học, giáo viên, bài kiểm tra thử, phân tích năng lực, định hướng học thuật — như thể tôi đang thiết kế một con đường vững chắc cho một cuộc đời khác.
Tôi tin, tôi đang giúp người mình thương bước ra khỏi sự trì trệ mà tôi từng trải qua.

Tôi biết người thân của mình cũng đang cố gắng.
Nhưng tôi cũng thấy rõ một điều đau lòng:
Tốc độ của AI đã vượt quá khả năng thích nghi của con người.

Cảm giác ấy – không phải là sự giận dữ hay thất vọng – mà là một nỗi buồn rất trầm:
Giống như tôi đã lên một chuyến tàu đang tăng tốc mà không thể dừng lại…
Và tôi ngoái đầu lại thấy người thân đang chạy, đang gắng sức — nhưng khoảng cách ngày càng xa.

Tôi không biết có nên kéo phanh hay nhảy xuống.
Nhưng có một điều tôi biết rất rõ:
Chuyến tàu này không thể chờ. Và nếu tôi không học cách nhìn lại địa hình mới — tôi cũng sẽ bị cuốn trôi như họ.
Không phải vì người kia không đủ cố gắng, mà vì tôi không hiểu điều gì đang thực sự vận hành phía dưới.
Tôi không còn trách ai nữa. Tôi bắt đầu quay lại và hỏi:
Có khi nào bản đồ tôi tin là đúng – đã lỗi thời?

Tôi lớn lên trong một thế giới nơi nỗ lực được xem là tất cả. Nếu bạn đủ cố gắng, bạn sẽ được đền đáp.
Nhưng tôi đang sống trong một thời đại khác: nơi nỗ lực không còn đủ, và bản thể không còn được dựng từ những công cụ cũ.

AI không chỉ thay đổi cách làm việc.
Nó đang bẻ cong cách con người học, tự nhìn nhận bản thân, và tạo ra động lực.
Khi AI có thể viết luận, soạn kế hoạch học tập, phân tích case study… thì khả năng “học để làm” không còn là lợi thế nữa.
Khả năng “học để tồn tại” — và “biết mình đang bị điều kiện hóa bởi hệ thống nào” — mới là điều quan trọng.

Tôi bắt đầu hiểu:
Tôi không phải là người dẫn đường. Tôi cũng đang bị lạc giữa một thế giới đang âm thầm thay đổi.
Tôi cần viết lại bản đồ, trước khi cố trao nó cho người khác.

Và tôi bắt đầu viết. Không phải để dạy.
Mà để hiểu rõ hơn:

• Tôi đã học sai ở đâu
• Tôi đã xây tư duy trên nền gì
• Và tôi cần gì để sống sót — mà không đánh mất mình — trong thời đại bị lập trình lại này

Bài viết này là lát cắt đầu tiên.
Một thất bại, nhưng là thất bại cần thiết.
Vì chỉ khi bản đồ cũ không còn hiệu quả, ta mới bắt đầu nghiêm túc nhìn lại địa hình.